Καύση αγροτικών εκτάσεων – υπολειμμάτων καλλιεργειών (καλαμιάς)

Η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας Π.Ε. Κοζάνης, υπενθυμίζει στους καλλιεργητές τις δυσμενείς συνέπειες που επιφέρει στο έδαφος, στο περιβάλλον και στην υγεία των ανθρώπων το φαινόμενο της καύσης της καλαμιάς. Υπενθυμίζεται ότι απαγορεύεται η καύση των φυτικών υπολειμμάτων (σιτηρά, αραβόσιτος, ηλίανθος κλπ.) και ότι επιβάλλονται κυρώσεις σύμφωνα με την Πολλαπλή Συμμόρφωση στα πλαίσια της Ενιαίας Ενίσχυσης.

Πρόκειται για μία πρακτική η οποία δεν προσφέρει τίποτα το θετικό, αλλά αντιθέτως προκαλεί σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις:

1. Στη γονιμότητα του εδάφους, με την καταστροφή της οργανικής ουσίας, με συνέπεια να υπονομεύονται οι μελλοντικές αποδόσεις. Στα φυτικά υπολείμματα περιέχονται μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων, μεταξύ των οποίων είναι και το άζωτο, το οποίο με την καύση χάνεται εξ ολοκλήρου την ατμόσφαιρα. Η καύση λοιπόν των φυτικών υπολειμμάτων συνεπάγεται τεράστιες απώλειες αζώτου, το οποίο ενώ θα μπορούσε να ανακυκλωθεί προς όφελος της γονιμότητας του εδάφους και του παραγωγού, μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα επιτείνοντας το πρόβλημα των αερίων του θερμοκηπίου.
2. Στη μείωση της διήθησης του νερού της βροχής και της άρδευσης στο έδαφος. Διάφορες λιπόφιλες ουσίες των υπολειμμάτων προσκολλώνται μετά την καύση τους στα εδαφικά σωματίδια που τα καθιστούν υδρόφοβα. Αυτό σημαίνει ότι προκαλείται κακή στράγγιση του χωραφιού.
3. Εξαιτίας της κακής στράγγισης παρατηρούνται συχνότερα ασφυκτικά φαινόμενα στα φυτά και αυξάνονται σημαντικά οι μυκητολογικές ασθένειες τόσο του ριζικού συστήματος, όσο και του υπέργειου μέρους των φυτών.
4. Επίσης, συνέπεια των παραπάνω (καταστροφή της οργανικής ουσίας, κακή στράγγιση, ασθένειες της ρίζας) είναι η κακή θρέψη των φυτών. Η οργανική ουσία είναι το όχημα μεταφοράς των θρεπτικών προς τις ρίζες.
5. Η καύση δεν καταπολεμάει τα έντομα που διαχειμάζουν μέσα στην καλαμιά (πυραλίδα. σεζάμια). Έχει αποδειχθεί εδώ και πολλές δεκαετίες ότι, για διάφορους λόγους που σχετίζονται με την βιολογία των εντόμων αυτών (διάπαυση), με τη σχετικά μεγάλη ταχύτητα της φλόγας και με την ανατομία της καλαμιάς του αραβόσιτου (ισχυρό σκληρέγχυμα κάτω από τον φλοιό και υγροσκοπική εντεριώνη), οι προνύμφες των εντόμων αυτών δεν θανατώνονται από την καύση, η οποία τελικά δεν περιορίζει τους πληθυσμούς τους.
6. H καύση δεν καταπολεμάει τα έντομα εκείνα που διαχειμάζουν εντός του εδάφους (όπως το διαβρώτικα), επειδή το βάθος στο οποίο φθάνει η θερμότητα της φωτιάς είναι αποδεδειγμένα μικρό. Αντίθετα από την καύση αποδεκατίζονται οι πληθυσμοί των φυσικών εχθρών που διαχειμάζουν στο έδαφος , τα οποία λόγω του μικροσκοπικού τους μεγέθους είναι ευάλωτα στη φωτιά. Οι φυσικοί εχθροί είναι αυτοί που κρατούν χαμηλά τους πληθυσμούς των εντόμων-εχθρών των καλλιεργειών (πυραλίδα, σεζάμια, διαβρώτικα κλπ.).

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να μην επηρεάζονται οι πληθυσμοί των εχθρών της καλλιέργειας, με συνέπεια την αύξηση των προσβολών στην επόμενη καλλιεργητική περίοδο.

1. Η καύση προκαλεί αυξημένη διάβρωση του εδάφους και απώλεια του επιφανειακού, γόνιμου εδάφους με απορροή, ιδίως σε επικλινή εδάφη. Η μακροπρόθεσμή συνέπεια της διάβρωσης είναι η ερημοποίηση των εδαφών.
2. Μεγάλης σημασίας ζήτημα είναι και οι επιπτώσεις στην υγεία κυρίως ευπαθών ομάδων πληθυσμού (παιδιά, ηλικιωμένοι, ασθενείς) εξαιτίας αναπνευστικών και άλλων προβλημάτων που καταγράφονται όταν γίνεται καύση των καλαμιών.
3. Τέλος η καύση είναι συχνή αιτία πρόκλησης πυρκαγιών. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία κάνει μηνυτήριες αναφορές σε πολλές περιπτώσεις καύσης φυτικών υπολειμμάτων σύμφωνα με τις ισχύουσες Πυροσβεστικές Διατάξεις.

Διαχείριση της καλαμιάς

Η ωφέλεια στο έδαφος από την καλή διήθηση και συγκράτηση περισσότερο βρόχινου νερού και από τη μείωση της εξάτμισής του, συνδέεται άμεσα με το καλό φύτρωμα των σπόρων. Η συγκράτηση της υγρασίας είναι τόσο καλύτερη όσο καλύτερη είναι η κάλυψη του εδάφους από τα φυτικά υπολείμματα. Για τους λόγους αυτούς το κάψιμο της καλαμιάς θα πρέπει να αποφεύγεται.

Τα οφέλη από την μη καύση της καλαμιάς είναι πολύ μεγαλύτερα από τις τυχόν δυσκολίες που μπορεί να προκαλούνται από τα υπολείμματα στις καλλιεργητικές εργασίες.

Θα πρέπει να γίνονται οι παρακάτω ενέργειες:

• Να προτιμώνται οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές με καταστροφέα υπολειμμάτων.
• Άμεση ενσωμάτωση στο έδαφος ή βόσκηση της καλαμιάς και ενσωμάτωση στο έδαφος των υπολειμμάτων μετά τη βόσκηση.
• Σε περίπτωση πολλών υπολειμμάτων, μπορεί να υποβοηθηθεί η αποικοδόμησή τους με την προσθήκη 2 μονάδων αζώτου (π.χ. 8-10 κιλά θειϊκής αμμωνίας ανά στρέμμα) πριν το όργωμα. Η ποσότητα αυτή του λιπάσματος δεν χάνεται από το έδαφος και το υπολογίζουμε αφαιρώντας το από τα λιπάσματα της επόμενης καλλιέργειας.

Κάθε παραγωγός που υποβάλλει δήλωση καλλιέργειας (Ο.Σ.Δ.Ε.) αναλαμβάνει την υποχρέωση τήρησης των Κωδικών Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, στο πλαίσιο της Πολλαπλής Συμμόρφωσης σύμφωνα με τους οποίους δεν συνιστάται το κάψιμο της καλαμιάς.

Κατά συνέπεια και σύμφωνα με το πνεύμα της διεθνώς αποδεκτής επιστημονικά πρακτικής δεν εκδίδονται άδειες καύσης. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και ύστερα από επαρκή αιτιολόγηση, η Διεύθυνση Αγροτικής  Οικονομίας Π.Ε Κοζάνης δύναται να χορηγεί άδεια στους ενδιαφερομένους, εφόσον υπάρχει ειδικός λόγος επαρκώς αιτιολογημένος (Γνωμοδότηση από Κρατικό Ερευνητικό Ίδρυμα π.χ. Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, Γεωπονικές Σχολές κ.α.).

       Η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν έχει αρμοδιότητα να παρέχει άδεια για καύση της καλαμιάς χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας. Επιπλέον σε περιπτώσεις παραβάσεων πέραν των προβλεπόμενων ποινικών κυρώσεων, ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. σύμφωνα με τους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής επιβάλει τις νόμιμες κυρώσεις που σχετίζονται με τη μείωση των επιδοτήσεων.

Για όλους αυτούς τους λόγους παρακαλούνται οι καλλιεργητές να μην προβαίνουν σε καύση των φυτικών υπολειμμάτων στα χωράφια τους.